Kanker en virussen

De relatie tussen virussen en kanker is al langer bekend, maar wat vertelt nieuw kankeronderzoek ons? Welke virussen kunnen opgespoord worden in welke tumoren?

Kernwoorden: kanker, onderzoek, kankeronderzoek, virussen, virus, tumor, ziekteverwekkers

Om de relatie tussen virussen en kanker te onderzoeken hebben wetenschappers systematisch het DNA van meer dan 2600 tumor monsters onderzocht. Het betroffen monsters van 38 verschillende type kanker. In 13% van de monsters ontdekten ze sporen van virussen. Wetenschappers zijn ook achter een mechanisme gekomen. Dit mechanisme gebruiken ziekteverwekkers om kankerverwekkende veranderingen in het DNA te bewerkstelligen. Bron: Nature Genetics, 2020

1 op 10 type kanker gerelateerd aan virussen?

De wereld gezondheidsorganisatie, de WHO, schat in dat 15% van kanker direct of indirect toe te schrijven is aan ziekteverwekkers. De internationale organisatie van kankeronderzoek in Lyon (IARC) heeft 11 verschillende ziekteverwekkers (virussen, bacteriën, wormen) geclassificeerd als kankerverwekkend en schat in dat kanker 1 op de 10 keer gelinkt kan worden aan virussen. In de wereld wordt kanker 640.000 x per jaar alleen al toegeschreven aan het humane papilloma virus (HPV).

Resultaten nieuw kankeronderzoek

Uit nieuw onderzoek van het Duitse centrum voor Kankeronderzoek (DKFZ) wordt duidelijk welke virussen bij welke type kanker een rol spelen. Dit is handig om te weten, want als een kankerverwekkend virus kan worden geïdentificeerd, dan ontstaat de kans om infecties te vermijden met bijvoorbeeld een vaccin. De preventie van kankerontwikkeling kan hiermee worden vergroot. Uit de 2600 tumor monsters zijn 23 verschillende virussen ontdekt. De virussen hebben vooral impact op de initiatie en de groei van de tumoren.

Het Epstein-Barr, papilloma en hepatitis B virus

Van het Epstein-Barr virus (EBV) is bekend dat het verschillende soorten kanker kan veroorzaken. Denk aan lymfeklierkanker, maagkanker, neuskanker en keelkanker. In dit onderzoek is EBV in 5.5% van de onderzochte monsters gevonden. Het DNA van het hepatitis B virus (HBV) is in 62 van de 330 monsters (19%) met leverkanker gevonden. Het menselijke papilloma virus (voornamelijk HPV16) is door de onderzoekers in carcinomen van de baarmoederhals (19 van de 20 onderzochte gevallen) en in hoofd- en nektumoren (18 van de 57 gevallen) gevonden. In enkele andere gevallen hebben de onderzoekers andere al bekende kankerverwekkende virussen, zoals het retrovirus dat nier carcinomen kan veroorzaken en het cytomegalo virus dat maagkanker kan veroorzaken, gevonden. Uit het gehele onderzoek zijn geen onbekende kankerverwekkende virussen naar voren gekomen.

Nieuw kankerverwekkend mechanisme ontdekt

Het belangrijkste mechanisme waar virussen gebruik van maken is om een stukje van het virus te integreren in het DNA (genoom) van de gastheer. Dit soort knippen en plakken wordt vaak gezien en in het bijzonder bij hepatitis B en papilloma virussen (HPV). De verandering, de mutatie, vindt bij vele type kanker plaats.

De Duitse onderzoekers hebben een ander belangrijk mechanisme ontdekt die tot verandering van geïnfecteerde cellen leidt: de cellulaire afweer. De cel gebruikt eiwitten (APOBEC) om gevaarlijke virussen aan te vallen, maar dit leidt helaas ook vaak tot veranderingen van het DNA (genoom) van de cel zelf. Dit kan bijvoorbeeld lijden tot  baarmoederhalskanker na een HPV infectie.

Voor meer informatie lees a.u.b. de blog over infecties en het belang om deze aan te pakken. Een van de volgende blogs gaat over het belang van een goede immuniteit.

Bron: Marc Zapatka et all, PCAWG Consortium: The landscape of viral associations in human cancers; Nature Genetics, 2020

Infectie behandelen